قالی بافی در ایران
قالی ايران به عنوان هنر ديرپای ملی و اسطوره سترگ از باورهای قومی و دينی از ديرباز بر گستره لايتناهی فرهنگ و هنر سرزمين ما ايران سايه افکنده میباشد.
قالی و در کل قالی به صرف کاربردی و تزئينی بودنش از ساليان دور مورد توجه اقوام گوناگون بوده میباشد. در کنار اوج و فرودها،افت و خيزهاي درخش قالی ایرانی در تاريخ چند هزار ساله اين سرزمين مسائل حل نشده و نقاط مبهم بسياري چونان ديگر هنرهای اين سرزمين نيز وجود دارد.
عمده مصالح کاربردی قالی پشم میباشد که تجزيه ، فروپاشي و نيز عدم مقاومت در مساوی شرايطي چونان آتش سن اين کالاي هنري کاربردي را تقليل داده میباشد، به گونه اي که اگر واقعا به کار بسته شود و نشيمن افراد گردد زير پاي يکي دو نسل بيشتر مقاومت نياورده و سن آن فراتر از نيم قرن نمی شود و متسلسل شده از بين مي رود.
مناطق قالی بافی در ایران
قالی اصفهان :
استان اصفهان یکی از معروفترین مناطق قالی بافی در ایران میباشد. در این استان، شهرهایی به تولید قالی اقدام می‌کنند که هر یک دارای سبک و شیوه‌ای خاص و قابل ارائه به صورت مستقل هستند. مشابه کاشان، نایین، اردستان و…
در استان اصفهان انواع قالی‌ها با نقوش مختلف گردان چون: اسلیمی و ختایی، مناظر و آثار باستانی مشابه عمارت چهل ستون، مدرسه‌ی چهار باغ، مسجد امام و … ، تا نقوش هندسی و شکسته بافته میشود. در جوشقان قالی کاشان، و نیز از ریز بافت‌ترین قالی‌های نایین تا درشت بافت‌ترین آنها در میمه وجود دارد.
مناطق توليد قالی در ايران
قاليبافی در آذربايجان:
خطه آذربايجان به دليل وسعت مراتع و زمين هاي کشاورزي و آب و هوای مناسب و طبيعی کوهستانی همواره در توليد قالي از موقعيتی خاص بهرمند بوده میباشد. قالي ها و قاليچه هاي توليدي به وسيله روستائيان اين منطقه با ساختاري سفت و پرزي بلند و بافتي درشت ،مالامال از نقوشي هندسی و شکسته با برخورداری از رنگ هاي سریع و تيره از مردمی سختکوش و مقاوم و قناعت پيشه حکايت مي کند که با طبيعتي به پايداری و استواری کوهستان، به قالی، تنها به عنوان يک زيرانداز گرم می نگرند.
برخی از ویژگی های قالی تبریز:
تلفیق طرح ها و نقشه ها با همدیگر
استفاده از نقوش باغی
استفاده از رنگهای طبیعی مشابه روناس – اسپرگ-قرمزدانه
نوع گره استفاده شده:گره ترکی بافت
بافت بازي کردن نقش های برجسته صورت بروی قالی و تابلو قالی ها
بافت قالی های رج شمار بالا
کوتاه بودن پرز قالی
رنگهای به کار رفته سریع و خام
و …
اما از مهمترین نقشه های قالی تبریز می توان به اسلیمی – شاه عباسی-لچک و ترنج-زیر خاکی-منظره و چهار فصل و … اشاره کرد.
در منطقه کردستان نیز مناطق قالی بافی وجود دارد
قالی یزد :
از ابتدا سال‌های بیست و سی، بازرگانان کرمانی به تولید قالی‌های یزدی برای عرضه در بازار اروپا و آمریکا عزم گماشتند. نمونه‌های قدیمی‌تر، آراسته به طرحهای هراتی بود و احتمالا آخرین مرحله تکامل در تولید را نشان دهد. روی قالی‌های یزدی طرح لچک و ترنج و اغلب یک زمینه یکنواخت و حاشیه‌های آزاد و گاهی طرح‌ها تقلیدی از قالی‌های کاشان به چشم می‌خورد.
چله مشابه قالی‌های کرمان و جنس تار از نخ پنبه و پود به صورت سه لاست و گره از نوع نامتقارن. بافت چندان قشنگ نیست و بلندی پرزها فرق ظاهری با قالی‌های قدیمی یزدی را بوجود آورده میباشد. در دهه‌های اخیر استفاده از طرحهای تبریز و کاشان رواج زیادی در استان یزد به ویژه شهر اردکان داشته که البته در ادا از طرحهای تبریز فرق مشهودی با نمونه اصل تبریز وجود دارد.
جزییات قالی دستباف یزد:طرح معمول قالی یزد، ترنجی میباشد که در میان قالی قرار می‌گیرد. البته به ندرت نیز قالی‌های یزدی با ترنج‌های کوچک پخش شده در سراسر قالی یافت میشود.
کیفیت: قالی و قالی دستباف یزد کیفیت زیاد بالایی دارد و زیاد محکم میباشد، به همین دلیل برای پهن کردن در ناحیه‌های پرتردد ایده‌آل میباشد.
اندازه و شکل: قالی یزد در اندازه‌های مختلف بافته میشود، البته اکثر قالی‌های دستباف یزدی اندازه میانه (4 x 6 یا 8 x 10 پا) دارند. قالی یزدی بزرگ و نفیس (10 x 18 پا)، به جز چند قالی آنتیک و قدیمی زیاد کمیاب میباشد.
رنگ: زمینه قرمز پررنگ و حاشیه‌ی قهوه‌ای ترکیب رنگ اصلی قالی‌های یزدی میباشد. البته بسیاری از قالیبافان یزدی رنگ صورتی را برای زمینه انتزاعی انتخاب می‌کنند. خاکی و سبز کمرنگ نیز در قالی‌های جدیدتر دیده میشود. آبی رنگی میباشد که به ندرت در قالی و قالی دستباف یزد به چشم می‌خورد.
بافت: قالی یزد معمولاً قطور میباشد.
چله: تار قالی یزد عموماً پنبه‌ای و پود آن پنبه‌ای یا پشمی میباشد.
ارزش: قالی یزد دستباف فرشی زیبا و قشنگ میباشد. قالی‌های زیبا و اصیل یزد با ارزش‌های متفاوتی فروخته می‌شوند. به خاطر داشته باشید که هرچه KPSI (مقدار گره‌ها در واحد سطح) بیشتر باشد، قالی گران‌تر میباشد.
یکی از مهمترین صنایع دستی شهر تبریز قالیبافی میباشد
قالی کردستان :
در منطقه کردستان نیز مناطق قالی بافی وجود دارد که هر یک آوازه بسزایی دارند. بافته‌های سنه و بیجار و عشایر مستقر در این منطقه هر یک با جزییات و ویژگی‌های مشخص قابل تقسیم و دسته‌بندی هستند.
قالی‌های سنه که در سنندج و اطراف آن بافته میشود، از نظر لطافت و طرح و رنگ اصالت دارند. طرحهای قدیمی مشابه: گل میرزا علی، گل فرنگ، گل و بلبل، گل محمدی و طرح هراتی از نمونه قالی‌های این منطقه هستند.
طرح هراتی و مینا خانی از نقوش به کار رفته در قالی بیجار میباشد که با رنگهای آبی و قرمز لاکی و قهوه‌ای شناخته می‌شوند.
استان اصفهان یکی از معروفترین مناطق قالی بافی در ایران میباشد
قالی تبریز :
یکی از مهمترین صنایع دستی شهر تبریز قالیبافی میباشد و در این زمینه آوازه جهانی دارد. فرشبافی در تبریز از قبل از زمان صفویه ابتدا شده و یکی از قدیمیترین و معروفترین مراکز بافت فرشهای دستباف در دنیا به شمار می آمده و امروزه نیز مورد توجه تاجران خارجی میباشد.
اوایل فرشها در قالب طرحهای روستایی با رجشمار پایین بافته میشده که به مرور دوران با رشد و ترقی قالی و قالیبافی تا ۱۱۰ رج افزایش پیدا کرده و همچنین به هنر درباری مبدل گشته میباشد. از مناطق مهم قالیبافی در محدوده آذربایجان شرقی میتوان به: تبریز، مرند، مراغه، اهر، هریس، بخشودن و خوی اشاره نمود که هر کدام از این مناطق خود خاستگاه سبکی خاص در طرح‌ریزی و رنگبندی در قالیبافی میباشند. در موزه های دنیا فرشهای زیاد زیبایی از تبریز وجود دارد که بیشترین آنها مربوط به دوران صفویه و قاجاریه میباشد.
تبریزیها با به کار گیری رنگها و طرحهای جدید توانسته اند طرفداران زیادی داشته باشند، به طور کلی طرح و رنگ فرشهای تبریز از تنوع زیادی بهره‌مند میباشد.
یکی از طرحهای قالی تبریز در گذشته زیاد مورد استقبال مردم قرار گرفت، چهارفصل بود که دارای جزئیات بسیاری میباشد و زندگی کشاورزان را در چهارفصل به نمایش میگذارد به صورتی که به ۴ اقبال بهار، تابستان، پائیز و زمستان تقسیم میشود.
منبع: بیتوته
